W środowisku naukowym cyfrowy identyfikator dokumentu elektronicznego DOI jest czymś tak naturalnym, że nie bierze się pod uwagę, że publikacja naukowa mogłaby go nie mieć. Tym bardziej istotne jest jak najszybsze wdrożenie tego rozwiązania w Politechnice Łódzkiej.
DOI funkcjonuje już od tylu lat, że chyba nie trzeba przedstawiać jego zalet. Jest stosowany przez wszystkie uznane i prestiżowe wydawnictwa naukowe. Wiąże się to z lepszą widocznością i dostępnością dokumentu w internecie, a to owocuje wyższą cytowalnością i skuteczniejszym indeksowaniem.
Unikalny i niezbędny
DOI to identyfikator, przypisany wyłącznie do jednego dokumentu elektronicznego. Do tej pory Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego traktowało ten identyfikator na równi z numerem ISSN czy ISBN przy ocenie publikacji. Wystarczyło nawet, by autor przedstawił numer DOI publikacji, by została ona zaliczona do jego dorobku naukowego – nawet, gdy nie została jeszcze fizycznie wydana.
Sam identyfikator zbudowany jest z dwóch części: prefiksu przypisany do wydawcy oraz oddzielonego ukośnikiem sufiksu, nadawanego przez tego wydawcę, który odnosi się do określonego dokumentu (konkretny tytuł, tom, numer i strony). Przy pomocy wyszukiwarki na stronie www.dx.doi.org można zidentyfikować dokument, któremu nadano DOI. Po wklejeniu w okno wyszukiwarki ciągu znaków identyfikatora zostaniemy przekierowani na stronę z opisem bibliograficznym lub pełnym tekstem określonej publikacji.
DOI przypisywany może być też artykułom, które zostały wydane wcześniej, ale postanowiono dać im drugą młodość poprzez umieszczenie ich cyfrowej wersji w sieci.
DOI a ORCID, DSpace, OJS
Identyfikator można powiązać z kontem ORCID, dzięki czemu każda publikacja, która ma numer DOI, jest przypisywana automatycznie do autora. Powiązanie dwóch unikalnych identyfikatorów – dla autora i dla publikacji umożliwia automatyczne aktualizowanie dorobku badacza.
DOI zapewnia, że materiały umieszczone w sieci będą zachowane w niezmienionej formie, a plik źródłowy będzie można łatwo odnaleźć bez względu na ewentualne zmiany adresu internetowego. Za jego przydzielanie odpowiadają zatem najczęściej jednostki, które jednocześnie prowadzą platformy do gromadzenia, archiwizowania i udostępniania różnych treści naukowych (DSpace lub Eprints), czy systemy zarządzania wydawaniem czasopism i ich udostępniania (na przykład Open Journal System).
Kolejną zaletą identyfikatorów jest ich szerokie wykorzystanie w oprogramowaniu zbierającym i porządkującym bibliografię. Aby uzyskać pełny opis artykułu wystarczy wpisać do okna wyszukiwarki menadżera bibliografii numer DOI zamiast autora, tytułu i pozostałych danych bibliograficznych.
Źródło grafiki: https://www.doi.org/
Pula numerów z opłatami…
DOI jest tym dla dokumentu elektronicznego czym ISBN dla książki lub ISSN dla czasopisma. Jednak nadanie ISBN i ISSN jest bezpłatne, podczas gdy DOI jest rozwiązaniem wymagającym uiszczenia opłaty. Twórcą identyfikatorów cyfrowych jest International DOI Foundation, a przydzielenie numerów wiąże się z koniecznością wyrobienia instytucyjnego identyfikatora i zakupu pewnej puli numerów od jednej z agencji, wymienionych na stronie www.doi.org/registration_agencies.html.
Usługę rejestracji identyfikatorów DOI (przede wszystkim dla zbiorów i baz danych badawczych) prowadzi też Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe w ramach członkostwa w stowarzyszeniu DataCite, oficjalnej agencji rejestracyjnej DOI.
…czy identyfikator bez opłaty?
Jeśli wydawca, repozytorium lub dana instytucja naukowa, odpowiadająca za publikację, nie wykupiła numerów DOI, autor może skorzystać z kilku miejsc w sieci, w których może uzyskać bezpłatnie numer DOI dla swoich publikacji.
Pierwszym z takich źródeł jest serwis Zenodo. Autor, który umieści w tym repozytorium swój artykuł naukowy, otrzyma automatycznie identyfikator DOI bez opłaty. Można też wykorzystać serwis Figshare. Wystarczy założyć darmowe konto, dzięki czemu autor będzie mógł dodać 5 GB danych, a numer DOI zostanie przydzielony automatycznie.
DOI na potrzeby PŁ
Wdrożenie DOI w Politechnice Łódzkiej jest procesem, który powinien zostać zrealizowany jak najszybciej. Jest kilka warunków, które przemawiają za tym, by proces ten realizowany był przez jednostki odpowiedzialne za wydawanie publikacji naukowych w PŁ (i w przyszłości za platformę Open Journal System) czy repozytorium instytucjonalne CYRENA. Są one przygotowane do zapewnienia bezpiecznego archiwizowania treści i dostarczenia niezmiennego adresu URL publikacji, a także poprawnego udostępniania informacji o publikacjach i metadanych do naukowych baz danych oraz dbania o aktualność linków.
Wymaga to oczywiście szeregu decyzji podjętych przez władze Uczelni odnośnie przyznania środków i wyznaczenia osób odpowiedzialnych za organizacyjny i finansowy aspekt nadawania identyfikatorów – nie tylko w jednostce przydzielającej numery DOI, ale też w obrębie jednostek organizacyjnych Politechniki. Istotne będzie również ustalenie, które z obiektów cyfrowych będą otrzymywać DOI oraz doprecyzowanie kwestii otwartości tych materiałów (np. licencje Creative Commons) i stworzenie struktury numerów DOI dla publikacji innych niż artykuły w czasopismach.
Literatura:
Emanuel Kulczycki, Otwarte czasopisma. Zakładanie czasopism naukowych oraz transformacja czasopism zamkniętych, Stowarzyszenie EBIB, Toruń 2013
Dominika Górska, Identyfikator DOI dla czasopisma naukowego, Głos Akademicki 02/2018, s. 38
Ewa A. Rozkosz, Rozwój czasopisma naukowego. Poradnik dla redaktorów i wydawców, Szczecin: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 2018
