Czy Politechnika wprowadzi otwarte czasopisma?

Platformy czasopism otwartych (Open Journal Systems) są od lat wdrażane na polskich uczelniach. Istnieją obok bibliotek cyfrowych, repozytoriów uczelnianych oraz portali edukacyjnych i umożliwiają zintegrowanie i wspólne przeszukiwanie tych źródeł.

 

Systemy zarządzania czasopismami (Journal Management Systems) są przykładem skutecznej polityki Open Access prowadzonej na uczelniach. Pozwalają na wdrożenie kompleksowego podejścia do udostępniania zbiorów, choć wymaga to zmiany formy czasopisma z papierowej na elektroniczną i wdrożenia przepisów dotyczących otwarcia zasobów. Tą drogą powinny iść wszystkie uczelnie, choć oczywiście do pokonania jest wiele przeszkód m.in. administracyjnych, prawnych czy ekonomicznych. O ile zajęcie się zagadnieniami tego typu leży po stronie władz uczelni, to istnieje bezpłatne narzędzie, które pozwoli rozwiązać problemy związane z techniczną realizacją tego typu projektów. Chodzi o najpopularniejsze na świecie wolne oprogramowanie do zarządzania procesem wydawniczym – Open Journal Systems.

Wdrożenia OJS

Platforma OJS powstała w ramach programu Public Knowledge Project, który był rozwijany w amerykańskich i kanadyjskich instytucjach edukacyjnych i naukowych. Jego owocem był m.in. darmowy system, który pozwalał na założenie strony czasopisma naukowego w internecie. Pomysł zyskał uznanie nie tylko za granicą, ale także w Polsce. Od lat funkcjonuje na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej czy Uniwersytecie Śląskim.

System OJS umożliwia przesyłanie tekstów do redakcji i śledzenie ich statusu, przesyłanie tekstów do recenzentów, korektę i skład tekstu oraz udostępnianie publikacji i archiwizowanie wcześniejszych numerów. Platforma nie tylko wspiera pracę redakcji i ułatwia komunikację osób zaangażowanych w proces, ale wpływa też na lepszą widoczność tekstów w sieci. Czasopisma redagowane na platformie OJS są automatycznie indeksowane przez Google Scholar, natomiast metadane mogą być także przekazywane do zewnętrznych baz naukowych,.

Ułatwienie dla czytelników…

Jest wiele zalet tego systemu. Przede wszystkim wyszukiwanie interesujących tekstów ułatwia rozbudowana wyszukiwarka oraz automatycznie generowane indeksy, a także czytelny podział na poszczególne numery i artykuły. Platforma dla danego czasopisma zachowuje typową jego strukturę, sposób oznaczenia tomów i numerów oraz identyfikujące je dane. Dostęp do materiałów jest otwarty, tak więc każdy zainteresowany może z nich skorzystać. Można również ograniczyć dostępność (embargo) i wprowadzić płatności.

…i dla autorów i redaktorów

Autorzy i recenzenci mogą być częścią platformy OJS. Autor przesyła na platformę tekst i może w wygodny sposób śledzić jego losy, otrzymując komunikaty o poszczególnych etapach, na jakich się znajduje. Może też kontaktować się z redaktorem, który bezpośrednio odpowiada za czynności redakcyjne i edytorskie związane z jego tekstem.

Od strony redaktorów i wydawców OJS wspomaga pracę związaną z przygotowaniem czasopisma, komunikacją oraz przepływem dokumentów (artykułów i recenzji). Platforma wspiera proces przyjmowania nowych publikacji (nowe zgłoszenia, zarządzanie recenzjami i redakcja tekstów), oferuje dostęp do statystyk oraz daje administratorom możliwość przypisywania określonych ról użytkownikom (administrator czasopisma, redaktor czasopisma, redaktor działu, redaktor techniczny, specjalista DTP, korektor, autor, recenzent). Pozwala na skuteczniejsze pilnowanie terminowości wydań – co jest jednym z wyznaczników jakości czasopisma.

Jak to może wyglądać w PŁ?

Zautomatyzowanie procesów redakcyjnych i wydawniczych początkowo może wydawać się trudne. Zmienia przyzwyczajenia, wymaga innego trybu pracy i opanowania nowej platformy, ale warte jest podjętego trudu. Z technicznego punktu widzenia we wdrożenie platformy OJS musi być zaangażowanych wiele osób. Oczywiście nie trzeba od razu wdrażać wszystkich funkcji platformy – można na przykład pominąć kwestie wydawnicze i wykorzystać platformę do udostępniania bieżących i archiwalnych numerów poszczególnych czasopism.

OJS przynosi wymierne korzyści. To np. zwiększona widoczność publikacji w internecie, co przekłada się chociażby na wzrost cytowań. Jest też rozwiązaniem prowadzonym w obrębie Wydawnictwa, co nie generuje dodatkowych kosztów, w przeciwieństwie do platform komercyjnych. W dalszej perspektywie planowane jest rozpoczęcie nadawania artykułom z czasopism naukowych, które deponowane będą na platformie OJS, unikalnych identyfikatorów DOI (Digital Object Indentifier).