Recenzja wydawnicza pracy naukowej jest dokumentem prezentującym opisowo-krytyczne, a nierzadko polemiczne odniesienie się do dzieła. Jej zasadniczym celem jest ocena tego dzieła i ewentualna rekomendacja dotycząca skierowania go do druku. Jak zatem powinna być zbudowana „dobra” recenzja? Nie powinna być zdawkowa, czy zbyt ogólna, a wszelkie oceny muszą być wyraźnie sformułowane i wyczerpująco uzasadnione. Opinie recenzenta prezentowane w różnych miejscach recenzji powinny być wewnętrznie koherentne [1, 2].

Recenzje w Wydawnictwie PŁ

Recenzje naukowe, które trafiają do Wydawnictwa PŁ, mają różną budowę i objętość. Są recenzje krótsze, bardziej lakoniczne, są też takie, które stanowią bardzo szczegółowe, rozbudowane opracowania dotyczące danej publikacji. Nie ma zatem jednej, sztywnej formy w jakiej powinna zostać przygotowana recenzja. Wydawnictwo przygotowało wzór formularza obejmujący pewne kryteria, które powinny wyróżniać publikacje naukowe [3]. Tutaj recenzent określa, czy publikacja powinna zostać opublikowana oraz czy powinno to nastąpić bez poprawek, po poprawkach redakcyjnych (to najczęściej zaznaczany punkt) lub po poprawkach merytorycznych. Recenzent może także nie zakwalifikować pracy do publikacji, ale taka konkluzja musi być poparta szerszym uzasadnieniem. Opinia recenzencka winna zawierać jasne stwierdzenie, czy publikacja, według wiedzy recenzenta, nie narusza praw autorskich osób trzecich [1, 2, 4].

Co powinno znaleźć się w recenzji?

„Dobrą” recenzję wyróżnia wiele cech – jedną z pożądanych jest wyraźny trójdzielny układ uwzględniający następujące punkty:

Część opisowo-sprawozdawcza

•   opis tematu (pełny adres bibliograficzny prezentowanej pracy) i informacje o autorze/autorach;
•   określenie charakteru recenzowanej publikacji (np. monografia, podręcznik, skrypt, praca zbiorowa);
•   krótka charakterystyka wykorzystanych materiałów i źródeł, zakresu badań oraz celu pracy;
•   opis miejsca recenzowanej pracy w dotychczasowym stanie badań, a zwłaszcza wskazanie nowych obszarów badawczych podjętych przez autora/autorów.

Część analityczno-krytyczna

•   ocena logiczno-merytorycznej konstrukcji pracy, celowości i poprawności użycia narzędzi i metod badawczych na tle przyjętego zakresu i istniejącego stanu badań, ze wskazaniem na ich ewentualne nowatorstwo;
•   krytyczne omówienie kluczowych tez pracy, sposobów ich dowodzenia, a także proponowanych twierdzeń ze szczególnym uwzględnieniem stopnia ich oryginalności;
•   w uzasadnionych przypadkach wskazanie obszarów polemiki z autorem pracy;
•   informacje o zgodności prezentowanych badań z aktualnymi tendencjami rozwoju danej dyscypliny naukowej, a w przypadku podręczników i skryptów, zgodności z programem nauczania;
•   ocena poprawności językowo-stylistycznej pracy, adekwatności formy wypowiedzi oraz jasności ujęcia treści;
•   spis konkretnych uwag i sugestii recenzenta ze wskazaniem miejsc w pracy, które powinny być zmienione lub poprawione przez autora/autorów, redaktorów naukowych (w przypadku tomów zbiorowych) lub przez redaktorów wydawniczych.

  Część wartościująca - konkluzja

•   jasno wyrażona opinia (pozytywna lub negatywna) co do wartości książki i jednoznaczne stanowisko w kwestii dopuszczenia lub niedopuszczenia pracy do publikacji;
•   w przypadku recenzji warunkowo pozytywnej konkluzja musi być uzasadniona w części krytyczno-analitycznej. Przy wskazywaniu fragmentów recenzowanej pracy lub ich cytowaniu obowiązkowe jest podanie strony, na której znajduje się dany fragment [1, 2, 5].

 

Wykaz wykorzystanej w artykule literatury:

[1] Dobre praktyki w procedurach recenzyjnych w nauce, MNiSW, Warszawa 2011.

[2] Wiktor J.W., Recenzja osiągnięć naukowych w postępowaniach awansowych – między jakością oceny a formalizmem rozstrzygnięć Ustawy 2.0, „E-mentor” 2019, nr 1 (78), DOI: 10.15219/em80.1394. http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/78/id/1394, (dostęp: 20.02.2020).

[3] https://wydawnictwo.p.lodz.pl/informacja-dla-autorow/wzory-wnioskow-i-dokumenty (dostęp: 8.04.2020).

[4] Włodarczyk K., Czym jest recenzja naukowa? Dlaczego jest potrzebna? Rodzaje i problemy „peer review”, „Społeczeństwo Informacyjne” 2018, z. 2, http://informacja-naukowa.pl/blog/czym-jest-recenzja-naukowa-dlaczego-jest-potrzebna-rodzaje-i-problemy-peer-review, (dostęp: 20.02.2020).

[5] Wymogi przy pisaniu recenzji, http://sciesielski.nazwa.pl/prosem/rec.pdf, (dostęp: 20.02.2020).