Parlament Europejski przyjął 4 kwietnia 2019 r. dyrektywę o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Jest to działanie, które ma na celu m.in. poprawę dostępności i innowacyjnego używania danych powstałych podczas badań naukowych, finansowanych ze środków publicznych.
Od pewnego czasu, w związku z ideą Otwartej Nauki, a także działaniami Komisji Europejskiej, powstają krajowe projekty, dotyczące danych badawczych.
Most do wykorzystani Open Research Data
Jedną z większych rodzimych inicjatyw jest MOST DANYCH, Multimedialny Otwarty System Transferu Wiedzy, realizowany przez Politechnikę Gdańską, przy udziale Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Obecnie w drugim etapie tego projektu pt. Open Research Data tworzony jest Katalog Danych Badawczych (https://mostwiedzy.pl/pl/open-research-data). Twórcy MOST, oprócz możliwości deponowania danych w postaci datasetów, wprowadzili różnorodne usługi wspierające naukowców. Powstało Centrum Kompetencji Otwartej Nauki, oferujące pomoc podczas całego procesu publikowania danych, zatwierdzania zbiorów danych w repozytorium, tworzenia metadanych czy zarządzania danymi badawczymi. Dzięki pracy nad rozwojem repozytorium, ale też nad promocją samej idei udostępniania danych badawczych platforma jest nie tylko miejscem przechowywania datasetów, ale też sposobem upowszechniania dorobku uczelni i osiągnięć naukowych jej pracowników..
Biblioteka PŁ
foto: Jacek Szabela
Repozytorium Otwartych Danych Badawczych
Od 2015 r. działa również Repozytorium Otwartych Danych Badawczych RepOD (https://repod.icm.edu.pl). Jest to inicjatywa Platformy Otwartej Nauki, Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. RepOD jest repozytorium ogólnego przeznaczenia, a zbiory, zaopatrzone w numery DOI (cyfrowy identyfikator publikacji), mogą być bezpłatnie deponowane i pobierane, przez zarejestrowanych użytkowników. Aby ułatwić korzystanie z repozytorium, na stronie platformy zamieszczono informacje nt. prawnych aspektów udostępniania danych badawczych. Można dowiedzieć się np. jakie istnieją prawa do zbiorów danych i komu przysługują, na czym polega ochrona danych osobowych, wrażliwych, anonimizacja danych oraz jakie prawa przysługują użytkownikom z tytułu udzielonych przez właścicieli danych licencji. Podobnie jak w przypadku MOSTU DANYCH, Zespół Platformy Otwartej Nauki oprócz długoterminowego przechowywania datasetów, zapewnia wsparcie naukowcom m.in., organizując szkolenia i konsultacje.
Open Forest Data
Innym interesującym przykładem repozytorium danych badawczych jest Open Forest Data (https://openforestdata.pl), utworzone przez Instytut Biologii Ssaków PAN i Politechnikę Białostocką, w ramach projektu „e-Puszcza. Podlaskie cyfrowe repozytorium przyrodniczych danych naukowych”. Oprócz przechowywania, udostępniania danych przyrodniczych i promowania badań własnych pracowników, repozytorium jest platformą propagującą ideę nauki obywatelskiej, czyli zaangażowania wolontariuszy w projekty naukowe. Za pośrednictwem aplikacji mobilnej BioLoc każdy ma możliwość wprowadzania własnych obserwacji z terenu Puszczy Białowieskiej, a tym samym współtworzenia bazy danych.
Repozytorium Danych Badawczych Politechniki Łódzkiej
W Politechnice Łódzkiej dobiegają końca prace związane z utworzeniem Repozytorium Danych Badawczych Politechniki Łódzkiej o nazwie RDB.open (https://rdb.p.lodz.pl). Biorąc pod uwagę kierunki rozwoju Otwartej Nauki, politykę Unii Europejskiej, względem danych badawczych, a także rozwój krajowych repozytoriów, Repozytorium PŁ RDB.open będzie kluczowym narzędziem do pracy z otwartymi danymi badawczymi.
